Πολλές φορές, όταν αισθανόμαστε λυπημένοι ή αγχωμένοι, αποζητούμε φαγητά τα οποία θα μας κάνουν να νιώσουμε καλύτερα. Έχετε όμως νιώσει ποτέ ακόμα πιο ανήσυχοι ή μελαγχολικοί αφού ενδώσετε σε κάποιο γλύκισμα ή ένα τηγανητό γεύμα; Η επιστημονική κοινότητα υποστηρίζει ότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι μια απλή σύμπτωση.
Στη σύγχρονη εποχή, σχεδόν το 60% των θερμίδων που καταναλώνουμε προέρχεται από εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία είναι τρόφιμα που έχουν υποστεί εκτεταμένη επεξεργασία σε σημείο που δεν μπορούν πλέον να ταξινομηθούν ως ολόκληρα τρόφιμα. Βάσει ερευνών, η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων συνδέεται με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης.
Ποια είναι, λοιπόν, η σύνδεση μεταξύ του τι τρώμε και του άγχους;
Η απάντηση είναι το έντερό μας. Οι τροφές που καταναλώνουμε επηρεάζουν άμεσα το μικροβίωμα του εντέρου μας, το οποίο είναι το οικοσύστημα μικροοργανισμών του εντέρου σας, συμπεριλαμβανομένων βακτηρίων, ιών και μυκήτων. Το έντερό μας περιέχει μια λεπτή ισορροπία υγιών και δυνητικά επιβλαβών βακτηρίων. Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα συχνά ενθαρρύνουν την ανάπτυξη κακών βακτηρίων, διαταράσσοντας αυτή την ισορροπία και προκαλώντας εντερική φλεγμονή. Αυτή η φλεγμονή επηρεάζει άμεσα τον εγκέφαλό μας, καθώς το έντερο και ο εγκέφαλος συνδέονται μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου, το οποίο στέλνει νευροχημικές ουσίες μεταξύ του εγκεφάλου και του εντέρου.
Στην πραγματικότητα, το έντερό μας θεωρείται ως ο «δεύτερος εγκέφαλός» μας. Παρέχει το 90% των υποδοχέων σεροτονίνης του σώματός μας, τον νευροδιαβιβαστή της «καλής διάθεσης» που βοηθά στη ρύθμιση της διάθεσης, των συναισθημάτων, της πέψης και του ύπνου.
Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να προσέχουμε το είδος των τροφών που καταναλώνουμε ώστε να διατηρούμε το εντερικό μας μικροβίωμα υγιές και, κατ’ επέκταση, να βελτιώσουμε τα επίπεδα στρες στον οργανισμό μας.
Υπάρχουν ορισμένες κατηγορίες τροφίμων οι οποίες πρέπει να αποφεύγονται γενικά καθώς φαίνεται πώς συμβάλλουν στα συμπτώματα άγχους και επιδεινώνουν στρεσογόνες καταστάσεις ή παθήσεις.
Τρόφιμα που Προάγουν το Άγχος
Ακολουθούν μερικά παραδείγματα τροφίμων που έχουν συσχετιστεί με αισθήματα άγχους.
1. Επεξεργασμένα κρέατα και τυριά
Το σαλάμι, το προσούτο, το μπρι και το παλαιωμένο τσένταρ μπορεί να είναι νόστιμα, αλλά αυτά τα αλλαντικά και τα παλαιωμένα τυριά που συχνά βρίσκουμε σε πολλές ποικιλίες αλλαντικών μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση στα επίπεδα στρες του οργανισμού μας.
Έρευνες δείχνουν ότι αυτές οι τροφές μπορούν να επιδεινώσουν την παραγωγή ισταμίνης στο σώμα μας. Οι ισταμίνες είναι χημικές ουσίες που απελευθερώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα όταν στοχεύει έναν εισβολέα στο σώμα, προκαλώντας συμπτώματα αλλεργίας ως απάντηση.
Ενώ η σύνδεση μεταξύ ισταμίνης και άγχους δεν είναι πλήρως κατανοητή, έρευνες υποδεικνύουν ότι όσοι πάσχουν από κάποιο είδος αγχώδους διαταραχής μπορεί να έχουν περισσότερες δυσκολίες στη διάσπαση της ισταμίνης, μια κατάσταση γνωστή ως δυσανεξία στην ισταμίνη. Όταν η ισταμίνη συσσωρεύεται στο σώμα, μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα που μιμούνται το άγχος, όπως αυξημένο καρδιακό ρυθμό και γαστρεντερική δυσφορία, τα οποία μπορούν να ενισχύσουν το άγχος.
Η περιεκτικότητα σε ισταμίνη στο τυρί και τα κρέατα αυξάνεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ωρίμανσης. Αυτό συμβαίνει επειδή οι πρωτεΐνες τους διασπώνται, απελευθερώνοντας ένα αμινοξύ που ονομάζεται ιστιδίνη, το οποίο μπορεί να μετατραπεί σε ισταμίνη.
2. Τηγανητά φαγητά
Οι τηγανητές πατάτες, το τηγανητό κοτόπουλο, το ψάρι τηγανισμένο σε κουρκούτι, αλλά και οι λουκουμάδες είναι μερικά παραδείγματα της πληθώρας των τηγανητών φαγητών που συχνά μαγειρεύονται με φυτικά έλαια, μια διαδικασία που αυξάνει τη φλεγμονή και συμβάλλει στα αισθήματα άγχους.
Η επιστημονική κοινότητα υποστηρίζει ότι τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα που βρίσκονται στα φυτικά έλαια –όπως το σογιέλαιο και το ηλιέλαιο– που χρησιμοποιούνται στο τηγάνισμα θα μπορούσαν να συμβάλουν στη φλεγμονή. Το σώμα μετατρέπει το λινολεϊκό οξύ, τον πιο κοινό τύπο ωμέγα-6, σε αραχιδονικό οξύ, το οποίο παίζει έναν σύνθετο ρόλο στη φλεγμονή και έχει συσχετιστεί τόσο με φλεγμονώδεις όσο και με μη φλεγμονώδεις αντιδράσεις στο σώμα.
Αυτή η φλεγμονή μπορεί να συμβάλει στη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, τη διαταραχή πανικού και ορισμένες φοβίες, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Neuropsychopharmacology.
3. Τρόφιμα και ροφήματα που περιέχουν ζάχαρη
Η ζάχαρη τρέφει τα κακά βακτήρια (χλωρίδα) στο έντερό μας και προάγει τη φλεγμονή.
Επιπλέον, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ζάχαρης μπορεί να προκαλέσει απότομες αυξομειώσεις του σακχάρου στο αίμα, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεσή μας και να συμβάλουν στην αύξηση των επιπέδων άγχους. Όταν η γλυκόζη στο αίμα κυμαίνεται γρήγορα (ειδικά όταν πέφτει), μπορεί να μιμηθεί συμπτώματα άγχους ή να κάνει το υπάρχον άγχος ακόμα πιο έντονο.
4. Ροφήματα με υψηλή περιεκτικότητα σε καφεΐνη
Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη, όπως ο καφές και τα ενεργειακά ποτά, μπορούν να αυξήσουν το άγχος. Αυτό συμβαίνει επειδή η καφεΐνη ενεργοποιεί τους υποδοχείς αδενοσίνης, οι οποίοι εμπλέκονται στη διαμεσολάβηση της αντίδρασης «fight-or-flight» του σώματος, στο περιφερικό και κεντρικό νευρικό σύστημα.
Οι ειδικοί λένε ότι η υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο κρίσεων πανικού, ειδικά σε άτομα που έχουν διαγνωσμένες ψυχιατρικές παθήσεις. Έρευνα που βρέθηκε στο περιοδικό General Hospital Psychiatry αποκάλυψε ότι η κατανάλωση της ποσότητας καφεΐνης που βρίσκεται σε πέντε φλιτζάνια καφέ μπορεί να προκαλέσει κρίση πανικού σε άτομα που πάσχουν από διαταραχή πανικού και να αυξήσει το άγχος σε όσους δεν πάσχουν από τη διαταραχή.
5. Αλκοόλ
Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για τη δυνητική συμβολή του αλκοόλ στο άγχος και την κατάθλιψη. Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι η τακτική, υψηλή κατανάλωση αλκοολούχων ποτών μπορεί να συμβάλει στο μακροχρόνιο άγχος, αλλά χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να κατανοηθεί αυτή η σχέση.
Η σύνδεση μεταξύ διατροφής και άγχους είναι βαθύτερη απ’ όσο φανταζόμασταν. Όσα επιλέγουμε να καταναλώσουμε καθημερινά δεν επηρεάζουν μόνο το σώμα μας, αλλά και το πώς νιώθουμε, σκεφτόμαστε και ανταποκρινόμαστε στο στρες. Τρόφιμα πλούσια σε σάκχαρα, επεξεργασμένα λιπαρά και ουσίες μπορεί να εντείνουν τα συμπτώματα άγχους, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που επηρεάζει τη συνολική μας ευεξία.
Η κατανόηση αυτής της σχέσης μας δίνει τη δύναμη να επιλέξουμε πιο συνειδητά. Η υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή δεν είναι απλώς θέμα εμφάνισης – είναι βασικός σύμμαχος στην ψυχική μας υγεία. Και σε μια εποχή όπου το άγχος είναι πανταχού παρόν, κάθε μικρή διατροφική επιλογή μπορεί να γίνει ένα βήμα προς τη σταθερότητα, την ηρεμία και την ευεξία.